De eerste fiets in Spanje.

(Artikel geschreven voor De Costakrant editie 91)


De eerste fiets die in Spanje bolde (bolde is misschien een groot woord) was in Huesca en dit dankzij Mariano Catalán, een smid en pionier in het bouwen van de eerste Spaanse fiets in december 1867. Het idee kwam echter van Joaquín Costa die in 1867 op de wereldtentoonstelling van Parijs was. Hij was hier in opdracht van de Provinciale Raad van Huesca om kennis te nemen van de technologische vooruitgang in de landbouw toen hij verrast werd door een voertuig, ontworpen door de Fransman Michaux, een soort primitieve fiets die bestond uit een voorwiel met pedalen om zichzelf voort te bewegen. Costa stond vol bewondering te kijken naar dit ontwerp en tekende het over op een sigarettenpapiertje. Die schets stuurde hij naar zijn vrienden van het Casino van Huesca welke de tekening doorstuurde naar de hoofdsmederij van Mariano Catalán. De smid neemt de zaak ter harte en maakt, op basis van de tekening van Costa, in het grootste geheim een ​​prototype van de fiets die bijna helemaal uit hout bestaat. Begin december is het eerste model

Mariano Catalán

klaar. Het testen van de fiets moet in het geheim gebeuren, Mariano wil niet dat bij een mislukking hij uitgelachen gaat worden. Op een avond in december beveelt hij een trouwe werkman om de fiets naar de oude arena in Huesca te brengen om hem daar te verstoppen en te bedekken met een zeildoek. Later in de avond gaan ze beide de fiets met absolute discretie uitproberen. Mariano stapt op de fiets en roept naar de werkman om hem recht te houden en te duwen. Hij doet dat, maar slechts een paar meter verderop valt Mariano op de grond. De proef wordt verschillende keren herhaald omdat de smid overtuigd is van de juistheid van de informatie die Costa hem heeft bezorgd. Hij blijft oefenen tot het hem lukt enkele meters te rijden. Hij denkt dat zijn werkman blijft duwen, maar zo is het niet. Hij brengt zijn fiets zelf in beweging! Dit is de eerste keer dat op Spaanse bodem een mens zich met een fiets voort beweegt. Diezelfde avond keert Mariano

Catalán terug naar huis, rijdend op zijn fiets met een grote volkstoeloop als gevolg. De pionier moest niet minder dan drie demonstraties geven op de Paseo de la Estación in Huesca.
Catalan bleef werken aan zijn fiets en bouwde tegen de lente van 1868 een nieuwe fiets maar nu bijna volledig in ijzer. Samen met zijn vriend Gregorio Barrion, een ambtenaar bij de stad, trainde hij dagelijks rond Huesca. Om te bewijzen dat zijn fiets wel degelijk een toekomst had plande hij een hen- en terugreis naar Zaragoza, een totale afstand van 150 kilometer. Samen met Gregorio Barrion begonnen ze in maart 1868 aan deze fysiek loodzware tocht, de eerste fietstocht in Spanje. Een echte prestatie gezien de wegen in de tijd bar slecht waren, niet verhard en soms maar bestonden uit enkel karresporen en dan was er ook nog de onzekerheid over de fietsen die ze gemaakt hadden.
Ze vertrokken op vrijdag 20 maart 1868 om vier uur ’s morgens onder grote belangstelling. In de verschillende dorpen die ze passeerde moesten ze halt houden om hun fiets te laten bewonderen door de talrijk toegestroomde dorpelingen.
Op de middag bereikte ze Villanueva de Gallego na een tocht van 60 km en een hoogteverschil van 300 meter. De afstand hadden ze afgelegd tegen een gemiddelde snelheid van 8 km/uur, een hele prestatie voor die tijd. In Villanueva aten ze en kwamen enkele uren op krachten om vervolgens de eindsprint naar Zaragoza aan te vatten. Tegen de avond kwamen ze aan op de Plaza Santa Engracia in Zaragoza waar de bevolking volgens een geschiedschrijver "de dappere ciclistas met grote verbazing en bewondering verwelkomde". Na enkele uren rusten moesten ze weer terug naar Huesca om hun tocht te volbrengen.
Het grootste deel van de nacht waren ze terug onderweg naar Huesca, een tocht die niet zonder

ongelukken was. Volgens een lokale krant vond het meest opvallende ongeluk plaats ter hoogte van de begraafplaats van Huesca. Daar passeerde de fietsers een rijtuig getrokken door enkele paarden. De paarden schrokken bij het zien van de fietsers en rukte wild aan het rijtuig waarbij een van de merries ter plaatse dood neerviel...
Mariano Catalán en Gregorio Barrio opende met deze prestatie werd de deur voor de Spaanse fietswereld. Kort daarna werd het voortgezet door Manuel Ricol uit Barbastro die vanaf 1869 zich toelegde op het promoten en verspreiden van deze sport over het hele Spaanse grondgebied.
De smid Mariano Catalán en zijn familie zou zich na dit avontuur niet verder toeleggen op het perfectioneren en in serie vervaardigen van hun fiets. Als ze dat wel hadden gedaan zou het de stad Huesca zeker een buitengewone dimensie hebben gegeven vanuit industrieel oogpunt.